Zakrzew

Gmina Zakrzew: www.zakrzew.pl

GMINA ZAKRZEW – położona jest w południowej części województwa mazowieckiego. Jej powierzchnia wynosi 96,30 km², a zamieszkuje ją 11 965 osób.

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1300r., wówczas osada otrzymała prawa magdeburskie. Miejscowość jest bardzo korzystnie usytuowana na szlaku Radom – Tomaszów Mazowiecki – Łódź. Z przeprowadzonych niedawno badań archeologicznych wynika, że istniało tu osadnictwo w czasach rzymskich. Nazwa Zakrzew oznacza wieś położoną za krzewami. Nazwa topograficzna bardzo popularna, wywodząca się z określenia – za krzem (staropolskie kierz, krzu = krzak). Już na początku XV w. wieś była w posiadaniu rodziny Zakrzewskich herbu Lewart. Dawne akty kościelne wspominają, że właścicielem wsi był w 1417r. Andrzej, zaś w 1440r. Gustachy Dersław i Andrzej, bracia herbu Lewart. Z biegiem czasu wieś przeszła w posiadanie Tynieckich, a później Podlodowskich. W końcu XVIw. Podlodowscy, po przyjęciu kalwinizmu, pozamieniali kościoły na zabory.

zakrzew W Zakrzewie Jan Podlodowski na plebanii osadził swego łowczego z paszarnią i sieciami, zaś pole plebanii zagarnął. W Zakrzewię znajduje się kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Pierwotnie był on drewniany, fundowany w 1417r. przez Andrzeja z Zakrzewa herbu Lewart. Około połowy wieku XVI, za czasów Jana Podlodowskiego z Przytyka, znajdował się w rękach kalwińskich. Następny kościół, również drewniany, wybudowany był w latach 1770-1776 kosztem Stefana Korwin Kochanowskiego, Wojskiego radomskiego i jego żony Ludwiki z Kraszewskich. Odnowiony został w 1879r. i na początku XX w.

W krajobrazie parku podworskiego znajdują się ruiny kaplicy pawilonu ogrodowego z drugiej połowy XVII w., barokowe, murowane, na rzucie ośmioboku. Przęsła elewacji ujęte przy narożnikach w pilastry, podtrzymujące belkowanie, między pilastrami znajdują się arkadowe płyciny zwieńczone gzymsem. Dziś dachu brak. W czasie potopu szwedzkiego Zakrzew ograbili rajtarzy szwedzcy (242 żołnierzy).

zakrzew Dworek zamieszkiwała rodzina Zakrzewskich i Podlowskich. Dziś jest w ruinie, jednak dzięki opowieściom tych, którzy pamiętają czasy jego świetności, wiemy, jak wyglądał. Był urządzony z wielkim przepychem. Obok budynków znajdował się przepiękny ogród z alejkami i rabatami kwiatów. Była to szczególna chluba dziedziczki. Pierwsza szkoła w Zakrzewie powstała już na początku XVII wieku (jest o niej mowa w akcie erekcyjnym kościoła). Zbudowano ją obok drogi na cmentarzu kościelnym. Poprawił ją Jan Podlodowski – dziedzic Przytyka i Zakrzewa. W roku 1781 zapisano, że brak śladów szkoły. Udało się ustalić, że na początku XX w., przed wybuchem I wojny światowej, nauka odbywała się w mieszkaniach prywatnych. Nauczyciel prawdopodobnie pozostawał na utrzymaniu Zakrzewa. W latach 1932-1934 wybudowano drewnianą szkołę, która nosiła imię Józefa Piłsudskiego. Od roku 1996 nauka odbywa się w nowym, pięknym gmachu.

Cerekiew

zakrzew cerekiew Na terenie gminy Zakrzew znajduje się miejscowość Cerkiew, notowana w XIV w., położona na skraju Puszczy Radomskiej. Wdzięku dodają tej miejscowości dwa stawy, położone po lewej stronie drogi, prowadzącej z kościoła ku dworowi, stojącemu na wzgórzu. Trzeci staw upiększa okolicę między lasem i cmentarzem.

Ksiądz Franciszek Siarczyński w swym „Opisie powiatu radomskiego” przypuszcza, że nazwa Cerkiew jest zabytkiem Rusi. Świadczą o tym nazwy: Nova Czerkijew, Nowa Czyrkiew czy Nowa Czerkijew. Kościół w Cerekwi dziś jest murowany, dawniej drewniany, niesklepiony, opatrzony na zewnątrz skarpami. Fundatorem obecnej budowli sakralnej, pochodzącej z około 1529r., był Mikołaj Dzik herbu Doliwa – wojsk! radomski, dziedzic Cerekwi. W kościele tym przeważa styl renesansowy i barokowy. Obiekt dotąd nie był konserwowany.

Gródek w Taczewie

Wieś Taczew położona jest w odległości 10 km na północny-zachód od Radomia i 3 km na wschód od Zakrzewa. Pierwsza wzmianka dotycząca Taczewa pochodzi z XIVw. Jego właścicielami była rodzina Powałów. Mikołaj Powała z Taczewa uczestniczył w 1410r. w bitwie pod Grunwaldem. Był stolnikiem krakowskim i podkomorzym sandomierskim, wymieniony wśród rycerzy wsławionych w bitwach z zakonem, ranny w bitwie pod Koranowem. Powała to również uczestnik międzynarodowych turniejów rycerskich w Budzie, gdzie wystąpił w orszaku Jagiełły, to bohater opisywanego przez Długosza sądu wojennego z rycerzem prusko-krzyżackim. Mikołaj stał się zwycięzcą sporu, a do historii przeszedł jego spryt i dowcip.

zakrzew W centrum wsi, obok dwóch stawów, znajduje się gródek stożkowy. Obiekt ten powstał w średniowieczu w XIVw. i był siedzibą rycerską. Gródki takie zaczęły powstawać w Polsce w połowie XIIIw. Punkt kulminacyjny omawianego zjawiska przypada na wiek XIV, a koniec na początki XVw. W burzliwych czasach jednoczenia państwa polskiego zapewniały one w jakimś stopniu bezpieczeństwo zamieszkującego go rycerza. Pod wpływem powieści Henryka Sienkiewicza „Krzyżacy” okoliczna ludność nazywa grodzisko Kopcem Powały. Legenda opowiada o przebudowie kopca przy użyciu do pracy wziętych do niewoli pod Grunwaldem Krzyżaków.

Borowina

Na prawym brzegu Radomki, na granicy wiosek Gulin i Gulinek rozciąga się rozległa, obecnie zalesiona wydma zwana Borowiną. W jej południowej części istniało cmentarzysko pogańskie kultury grobów kloszowych. Już na początku interesowania badaczy i archeologów amatorów, znajdowano tu liczne narzędzia krzemienne, fragmenty ceramiki, całe naczynia – popielnice zawierające przepalone kości. Na Borowinie i w najbliższej okolicy w rejonie wiosek: Gulin, Gulinek, Kozia Wola przeprowadzono badania powierzchniowe, które przyniosły informacje o licznych stanowiskach archeologicznych. Pochodzą stąd ułamki ceramiki kultur: łużyckiej, grobów kloszowych i przeworskiej. Znaleziono również materiał krzemienny datowany ogólnie na epokę kamienia.